Zmiany Matura 2024/2025 - Fizyka
Cele kształcenia – wymagania ogólne:

I. Wykorzystanie pojęć i wielkości fizycznych do opisu zjawisk oraz wskazywanie ich przykładów w otaczającej rzeczywistości.

II. Rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem praw i zależności fizycznych.

III. Planowanie i przeprowadzanie obserwacji lub doświadczeń oraz wnioskowanie na podstawie ich wyników.

IV. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy materiałów źródłowych, w tym tekstów popularnonaukowych.

V. Budowanie modeli fizycznych i matematycznych do opisu zjawisk oraz ilustracji praw i zależności fizycznych.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
I. Wymagania przekrojowe.
Uczeń:
  1. przedstawia jednostki wielkości fizycznych, wyraża je poprzez jednostki podstawowe; przelicza wielokrotności i podwielokrotności;
  2. posługuje się materiałami pomocniczymi, w tym tablicami fizycznymi i chemicznymi oraz kartą wybranych wzorów i stałych fizykochemicznych;
  3. prowadzi obliczenia szacunkowe i poddaje analizie otrzymany wynik;
  4. przeprowadza obliczenia liczbowe, posługując się kalkulatorem;
  5. rozróżnia wielkości wektorowe i skalarne, wykonuje graficznie działania na wektorach (dodawanie, odejmowanie, mnożenie przez liczbę, rozkładanie na składowe);
  6. tworzy teksty, tabele, diagramy lub wykresy, rysunki schematyczne lub blokowe dla zilustrowania zjawisk bądź problemu; właściwie skaluje, oznacza i dobiera zakresy osi;
  7. wyodrębnia z tekstów, tabel, diagramów lub wykresów, rysunków schematycznych lub blokowych informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska bądź problemu; przedstawia te informacje w różnych postaciach;
  8. rozpoznaje zależność rosnącą bądź malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu; rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie wykresu;
  9. dopasowuje prostą do danych przedstawionych w postaci wykresu; interpretuje nachylenie tej prostej i punkty przecięcia z osiami;
  10. przeprowadza wybrane obserwacje, pomiary i doświadczenia, korzystając z ich opisów; planuje i modyfikuje ich przebieg; formułuje hipotezę i prezentuje kroki niezbędne do jej weryfikacji;
  11. opisuje przebieg doświadczenia lub pokazu; wyróżnia kluczowe kroki i sposób postępowania oraz wskazuje rolę użytych przyrządów i uwzględnia ich rozdzielczość;
  12. przestrzega zasad bezpieczeństwa podczas wykonywania obserwacji, pomiarów i doświadczeń;
  13. rozróżnia błędy przypadkowe i systematyczne;
    14.
  14. wyznacza średnią z kilku pomiarów jako końcowy wynik pomiaru powtarzanego;
  15. posługuje się pojęciem niepewności pomiaru wielkości prostych i złożonych; zapisuje wynik pomiaru wraz z jego jednostką oraz z uwzględnieniem informacji o niepewności; uwzględnia niepewności przy sporządzaniu wykresów;
  16. przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zaokrąglony do zadanej liczby cyfr znaczących wynikającej z dokładności pomiaru lub z danych;
  17. przedstawia wybrane informacje z historii odkryć kluczowych dla rozwoju fizyki;
    18.
  18. przedstawia własnymi słowami główne tezy tekstu popularnonaukowego z dziedziny fizyki lub astronomii;
  19. wyodrębnia zjawisko z kontekstu, nazywa je oraz wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla jego przebiegu;
  20. tworzy modele fizyczne lub matematyczne wybranych zjawisk i opisuje ich założenia; ilustruje prawa i zależności fizyczne z wykorzystaniem tych założeń.
II. Mechanika.
Uczeń:
  1. opisuje ruch względem różnych układów odniesienia;
  2. rozróżnia pojęcia położenie, tor i droga;
  3. opisuje ruchy postępowe, posługując się wielkościami wektorowymi: przemieszczeniem, prędkością i przyspieszeniem wraz z ich jednostkami;
  4. opisuje ruchy prostoliniowe jednostajne i jednostajnie zmienne, posługując się zależnościami położenia, wartości prędkości i przyspieszenia oraz drogi od czasu;
  5. sporządza i interpretuje wykresy zależności parametrów ruchu od czasu;
  6. wyznacza położenie, wartość prędkości, wartość przyspieszenia i drogę w ruchu jednostajnym i jednostajnie zmiennym na podstawie danych zawartych w postaci tabel i wykresów;
  7. opisuje ruchy złożone jako sumę ruchów prostych; analizuje rzut poziomy jako przykład ruchu dwuwymiarowego;
  8. opisuje ruch jednostajny po okręgu, posługując się pojęciami: okresu, częstotliwości, prędkości liniowej oraz przemieszczenia kątowego, prędkości kątowej i przyspieszenia dośrodkowego wraz z ich jednostkami;
  9. stosuje do obliczeń związki między promieniem okręgu, prędkością kątową, prędkością liniową oraz przyspieszeniem dośrodkowym;
  10. wskazuje siłę dośrodkową jako przyczynę ruchu jednostajnego po okręgu;
    11.
  11. identyfikuje siłę wypadkową działającą na ciało w ruchu jednostajnym po okręgu jako siłę dośrodkową;
    12.
  12. opisuje ruch niejednostajny po okręgu;
  13. wyznacza graficznie siłę wypadkową dla sił działających w dowolnych kierunkach na płaszczyźnie;
  14. stosuje zasady dynamiki do opisu zachowania się ciał;
  15. posługuje się pojęciem pędu i jego jednostką; interpretuje II zasadę dynamiki jako związek między zmianą pędu i popędem siły; siłą wypadkową i czasem działania tej siły wypadkowej;
  16. wykorzystuje zasadę zachowania pędu do opisu zachowania się izolowanego układu ciał;
  17. rozróżnia i analizuje zderzenia sprężyste i niesprężyste;
  18. opisuje opory ruchu (opory ośrodka, tarcie statyczne, tarcie kinetyczne); rozróżnia współczynniki tarcia kinetycznego oraz tarcia statycznego; omawia rolę tarcia na wybranych przykładach;
  19. rozróżnia układy inercjalne i nieinercjalne; omawia różnice między opisem ruchu ciał w układach inercjalnych i nieinercjalnych; posługuje się pojęciem siły bezwładności;
  20. stosuje zasadę równoważności układów inercjalnych (zasadę względności Galileusza);
  21. posługuje się pojęciami pracy mechanicznej, mocy, energii kinetycznej, energii potencjalnej wraz z ich jednostkami; wykorzystuje równość między pracą siły wypadkowej i zmianą energii kinetycznej oraz zasadę zachowania energii mechanicznej do obliczeń;
  22. posługuje się pojęciem sprawności urządzeń mechanicznych;
  23. interpretuje pole pod wykresem zależności siły od drogi i pole pod wykresem zależności mocy od czasu jako wykonaną pracę;
  24. opisuje ruch ciał na równi pochyłej;
  25. posługuje się pojęciem ciśnienia hydrostatycznego i stosuje je do obliczeń; analizuje równowagę cieczy w naczyniach połączonych;
  26. stosuje do obliczeń prawo Archimedesa i objaśnia warunki pływania ciał;
  27. doświadczalnie:
    1. demonstruje działanie siły bezwładności, m.in. na przykładzie pojazdów gwałtownie hamujących,
      2.
    1. demonstruje zachowanie ciał w układach poruszających się z przyspieszeniem,
      2.
    2. bada zderzenia ciał oraz wyznacza masę lub prędkość jednego z ciał, korzystając z zasady zachowania pędu,
    3. jakościowo bada związek między siłą dośrodkową a masą, prędkością liniową i promieniem w ruchu jednostajnym po okręgu,
    4. wyznacza wartość współczynnik tarcia na podstawie analizy ruchu zachowania się ciała na równi.
III. Mechanika bryły sztywnej.
Uczeń:
  1. wyznacza położenie środka masy układu ciał;
  2. stosuje pojęcie bryły sztywnej; opisuje ruch obrotowy bryły sztywnej wokół osi;
  3. stosuje warunki statyki bryły sztywnej; posługuje się pojęciem momentu sił wraz z jednostką;
  4. stosuje zasady dynamiki dla ruchu obrotowego; posługuje się pojęciami przyspieszenia kątowego oraz momentu bezwładności jako wielkości zależnej od rozkładu mas, wraz z ich jednostkami;
  5. oblicza energię kinetyczną ruchu obrotowego bryły sztywnej dookoła nieruchomej osi przy zadanym momencie bezwładności względem tej osi; oblicza energię ruchu bryły sztywnej jako sumę energii kinetycznej ruchu postępowego środka masy i ruchu obrotowego wokół osi przechodzącej przez środek masy;
  6. posługuje się pojęciem momentu pędu punktu materialnego i bryły; stosuje do obliczeń związek między momentem pędu i prędkością kątową;
  7. stosuje zasadę zachowania momentu pędu;
  8. doświadczalnie:
    1. demonstruje zasadę zachowania momentu pędu,
    2. bada ruch ciał o różnych momentach bezwładności.
IV. Grawitacja i elementy astronomii.
Uczeń:
  1. posługuje się prawem powszechnego ciążenia do opisu oddziaływania grawitacyjnego; wskazuje siłę grawitacji jako przyczynę spadania ciał;
  2. stosuje do obliczeń związek między przyspieszeniem grawitacyjnym na powierzchni planety a jej masą i promieniem;
  3. analizuje jakościowo wpływ siły grawitacji Słońca na niejednostajny ruch planet po orbitach eliptycznych i siły grawitacji planet na ruch ich księżyców;
  4. wskazuje siłę grawitacji jako siłę dośrodkową w ruchu po orbicie kołowej, oblicza wartość prędkości na orbicie kołowej o dowolnym promieniu; omawia ruch satelitów wokół Ziemi;
  5. interpretuje III prawo Keplera jako konsekwencję prawa powszechnego ciążenia; stosuje do obliczeń III prawo Keplera dla orbit kołowych i eliptycznych;
  6. interpretuje II prawo Keplera jako konsekwencję zasady zachowania momentu pędu;
  7. oblicza zmiany energii potencjalnej grawitacji i stosuje zasadę zachowania energii do ruchu orbitalnego pod wpływem siły grawitacji; posługuje się pojęciem drugiej prędkości kosmicznej (prędkości ucieczki);
  8. opisuje stan nieważkości i stan przeciążenia oraz podaje warunki i przykłady jego występowania;
  9. opisuje budowę Układu Słonecznego i jego miejsce w Galaktyce; wskazuje Słońce jako jedną z wielu gwiazd w Galaktyce oraz Galaktykę jako jedną z wielu galaktyk we Wszechświecie; posługuje się pojęciami jednostki astronomicznej, roku świetlnego i parseka;
  10. opisuje Wielki Wybuch jako początek znanego nam Wszechświata; zna przybliżony wiek Wszechświata, opisuje rozszerzanie się Wszechświata (ucieczkę galaktyk); stosuje do obliczeń prawo Hubble’a jako proporcjonalność prostą między odległością względną dalekich galaktyk a ich prędkością względną.
V. Drgania.
Uczeń:
  1. opisuje proporcjonalność siły sprężystości do wydłużenia; posługuje się pojęciem współczynnika sprężystości i jego jednostką
  2. analizuje ruch pod wpływem siły sprężystości; posługuje się pojęciem ruchu harmonicznego; podaje przykłady takich ruchów;
  3. opisuje ruch harmoniczny, posługując się pojęciami wychylenia, amplitudy, częstości kołowej i przesunięcia fazowego; rozróżnia drgania o fazach zgodnych lub przeciwnych;
  4. analizuje zależności położenia, prędkości i przyspieszenia od czasu dla ciała w ruchu drgającym harmonicznym oraz interpretuje wykresy tych zależności;
  5. stosuje do obliczeń zależność okresu małych drgań wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie od ich parametrów;
  6. oblicza energię potencjalną sprężystości i uwzględnia ją w analizie przemian energii;
  7. opisuje drgania wymuszone i drgania słabo tłumione; ilustruje omawia zjawisko rezonansu mechanicznego na wybranych przykładach;
  8. doświadczalnie:
    1. demonstruje niezależność okresu drgań wahadła od amplitudy,
    2. bada zależność okresu drgań od długości wahadła,
    3. bada zależność okresu drgań ciężarka od jego masy i od współczynnika sprężystości sprężyny,
    4. demonstruje zjawisko rezonansu mechanicznego,
    5. wyznacza wartość przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła matematycznego.
VI. Termodynamika.
Uczeń:
  1. opisuje zjawisko rozszerzalności cieplnej: liniowej ciał stałych oraz objętościowej gazów i cieczy;
  2. rozróżnia przekaz energii w postaci ciepła między układami o różnych temperaturach i przekaz energii w formie pracy;
  3. posługuje się pojęciem energii wewnętrznej; analizuje pierwszą zasadę termodynamiki jako zasadę zachowania energii;
  4. opisuje przykłady współistnienia substancji w różnych fazach w stanie równowagi termodynamicznej;
  5. wykorzystuje pojęcie ciepła właściwego oraz ciepła przemiany fazowej w analizie bilansu cieplnego;
  6. opisuje skokową zmianę energii wewnętrznej w przemianach fazowych;
  7. posługuje się pojęciem wartości energetycznej paliw i żywności;
    8.
  8. wymienia szczególne własności wody i ich konsekwencje dla życia na Ziemi;
  9. stosuje pierwszą zasadę termodynamiki do analizy przemian gazowych; rozróżnia przemiany: izotermiczną, izobaryczną, izochoryczną i adiabatyczną gazów;
  10. posługuje się założeniami teorii kinetyczno-molekularnej gazu doskonałego;
  11. opisuje związek pomiędzy temperaturą w skali Kelvina a średnią energią ruchu cząsteczek i energią wewnętrzną gazu doskonałego;
  12. analizuje wykresy przemian gazu doskonałego;
  13. stosuje równanie gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do wyznaczenia parametrów gazu;
  14. posługuje się pojęciem ciepła molowego gazu; interpretuje związek między ciepłem molowym przy stałym ciśnieniu a ciepłem molowym w stałej objętości dla gazu doskonałego;
  15. analizuje przepływ energii w postaci ciepła i pracy mechanicznej w silnikach i pompach cieplnych;
  16. analizuje przedstawione cykle termodynamiczne, oblicza sprawność silników cieplnych;
  17. interpretuje drugą zasadę termodynamiki, podaje przykłady zjawisk odwracalnych i nieodwracalnych;
  18. opisuje zjawisko dyfuzji; posługuje się pojęciem fluktuacji, opisuje ruchy Browna;
    19.
  19. doświadczalnie:
    1. demonstruje rozszerzalność cieplną wybranych ciał stałych,
    2. bada proces wyrównywania temperatury ciał i posługuje się bilansem cieplnym,
    3. demonstruje stałość temperatury podczas przemiany fazowej.
VII. Elektrostatyka.
Uczeń:
  1. posługuje się zasadą zachowania ładunku;
  2. oblicza wartość siły wzajemnego oddziaływania ładunków, stosując prawo Coulomba;
  3. posługuje się wektorem natężenia pola elektrycznego wraz z jego jednostką; ilustruje graficznie pole elektryczne za pomocą linii pola; interpretuje zagęszczenie linii pola jako miarę natężenia pola; rozróżnia pole centralne i pole jednorodne;
  4. analizuje natężenie pola wytwarzanego przez układ ładunków punktowych i oblicza jego wartość;
  5. opisuje pole na zewnątrz sferycznie symetrycznego układu ładunków;
  6. opisuje jakościowo rozkład ładunków w przewodnikach, zerowe natężenie pola elektrycznego wewnątrz przewodnika (klatka Faradaya), duże natężenie pola wokół ostrzy na powierzchni przewodnika;
  7. analizuje ruch cząstek naładowanych w polu elektrycznym;
  8. analizuje pracę jako zmianę energii potencjalnej podczas przemieszczenia ładunku w polu elektrycznym; posługuje się pojęciem napięcia między punktami w polu elektrycznym; posługuje się pojęciem potencjału pola i jego jednostką;
  9. oblicza zmianę energii ładunku w polu centralnym i jednorodnym; stosuje związek między napięciem i natężeniem pola w jednorodnym polu elektrycznym;
  10. opisuje kondensator jako układ dwóch przeciwnie naładowanych przewodników, między którymi istnieje napięcie elektryczne, oraz jako urządzenie magazynujące energię; opisuje ilościowo pole elektryczne wewnątrz kondensatora płaskiego;
  11. posługuje się pojęciem pojemności kondensatora i jej jednostką; posługuje się zależnością pojemności kondensatora płaskiego od jego wymiarów; oblicza energię zmagazynowaną w kondensatorze;
    12.
  12. opisuje polaryzację dielektryków w polu elektrycznym zewnętrznym i ich wpływ na pojemność kondensatora; oblicza pojemność kondensatora, uwzględniając stałą dielektryczną;
  13. doświadczalnie:
    1. ilustruje pole elektryczne oraz układ linii pola wokół przewodnika,
    2. demonstruje przekaz energii podczas rozładowania kondensatora (np. lampa błyskowa, przeskok iskry).
VIII. Prąd elektryczny.
Uczeń:
  1. opisuje przewodnictwo w metalach, elektrolitach i gazach; wyjaśnia procesy jonizacji w gazach, wskazuje rolę promieniowania, wysokiej temperatury i dużego natężenia pola;
  2. posługuje się pojęciami natężenia prądu elektrycznego, napięcia elektrycznego; oporu elektrycznego oraz mocy wraz z ich jednostkami;
  3. analizuje zależność oporu od wymiarów przewodnika, posługuje się pojęciem oporu właściwego materiału i jego jednostką;
  4. rozróżnia metale i półprzewodniki; omawia zależność oporu od temperatury dla metali i półprzewodników;
  5. stosuje do obliczeń proporcjonalność natężenia prądu stałego do napięcia dla przewodników (prawo Ohma);
  6. analizuje charakterystykę prądowo-napięciową elementów obwodu (zgodną lub niezgodną z prawem Ohma);
  7. posługuje się pojęciami oporu wewnętrznego i siły elektromotorycznej jako cechami źródła;
  8. stosuje do obliczeń związek mocy wydzielonej na oporniku (ciepła Joule’a- Lenza) z natężeniem prądu i oporem oraz napięciem i oporem;
  9. wykorzystuje dane znamionowe urządzeń elektrycznych do obliczeń;
  10. interpretuje I prawo Kirchhoffa jako przykład zasady zachowania ładunku;
  11. opisuje sieć domową jako przykład obwodu rozgałęzionego; wyjaśnia funkcję bezpieczników różnicowych i przewodu uziemiającego;
    12.
  12. analizuje dodawanie i odejmowanie napięć w obwodzie z uwzględnieniem źródeł i odbiorników energii (II prawo Kirchhoffa);
  13. posługuje się pojęciem oporu zastępczego; oblicza opór zastępczy układu oporników połączonych szeregowo lub równolegle;
  14. opisuje funkcję diody półprzewodnikowej jako elementu przewodzącego w jednym kierunku; przedstawia jej zastosowanie w prostownikach oraz jako źródła światła;
  15. opisuje tranzystor jako trójelektrodowy, półprzewodnikowy element wzmacniający sygnały elektryczne;
    16.
  16. doświadczalnie:
    1. demonstruje I prawo Kirchhoffa,
    2. bada dodawanie napięć w układzie ogniw połączonych szeregowo,
    3. demonstruje rolę diody jako elementu składowego prostowników i źródła światła,
    4. bada charakterystykę prądowo-napięciową żarówki elementu, który nie spełnia prawa Ohma.
IX. Magnetyzm.
Uczeń:
  1. posługuje się pojęciem pola magnetycznego; rysuje linie pola magnetycznego w pobliżu magnesów stałych i przewodników z prądem (przewodnik prostoliniowy, zwojnica);
  2. posługuje się pojęciem wektora indukcji magnetycznej wraz z jego jednostką, analizuje oddziaływanie pola magnetycznego na przewodnik z prądem oraz na poruszającą się cząstkę naładowaną (siła Lorentza, siła elektrodynamiczna);
  3. opisuje rolę pola magnetycznego Ziemi jako osłony przed wiatrem słonecznym;
  4. analizuje tor cząstki naładowanej w jednorodnym polu magnetycznym;
  5. rysuje siły działające na pętlę z przewodnika w jednorodnym polu magnetycznym; na podstawie tego rysunku omawia zasadę działania silnika elektrycznego;
  6. stosuje do obliczeń związek wartości indukcji pola magnetycznego i natężenia prądu dla prostoliniowego przewodnika i długiej zwojnicy;
  7. analizuje siłę oddziaływania dwóch długich przewodników prostoliniowych; posługuje się definicją ampera;
  8. opisuje jakościowo podstawowe właściwości oraz zastosowania ferromagnetyków;
  9. oblicza strumień pola magnetycznego przez powierzchnię, stosuje jednostkę strumienia;
  10. opisuje zjawisko indukcji elektromagnetycznej; stosuje regułę Lenza; opisuje przemiany energii podczas działania prądnicy;
  11. oblicza siłę elektromotoryczną indukcji jako szybkość zmiany strumienia;
  12. opisuje jakościowo zjawisko samoindukcji;
    13.
  13. opisuje cechy prądu przemiennego; posługuje się pojęciem napięcia i natężenia skutecznego; oblicza napięcie i natężenie skuteczne dla przebiegu sinusoidalnego;
  14. opisuje zasadę działania transformatora; przedstawia uproszczony model transformatora, w którym przekładnia napięciowa i przekładnia prądowa zależą tylko od liczb zwojów; opisuje zastosowania transformatorów;
  15. opisuje jakościowo współzależność zmian pola magnetycznego i elektrycznego oraz rozchodzenie się fal elektromagnetycznych;
  16. doświadczalnie:
    1. ilustruje układ linii pola magnetycznego,
    2. demonstruje zjawisko indukcji elektromagnetycznej i jego związek ze względnym ruchem magnesu i zwojnicy oraz ze zmianą natężenia prądu w elektromagnesie.
X. Fale i optyka.
Uczeń:
  1. analizuje rozchodzenie się fal na powierzchni wody i dźwięku w powietrzu na podstawie obrazu powierzchni falowych;
  2. posługuje się pojęciem natężenia fali wraz z jej jednostką (W/m2) oraz proporcjonalnością do kwadratu amplitudy;
  3. opisuje zależność natężenia i amplitudy fali kulistej od odległości od punktowego źródła;
  4. opisuje widmo światła białego jako mieszaniny fal elektromagnetycznych o różnych częstotliwościach;
  5. opisuje światło laserowe jako skolimowaną wiązkę światła monochromatycznego o zgodnej fazie;
  6. stosuje prawo odbicia i prawo załamania fal na granicy dwóch ośrodków; posługuje się pojęciem współczynnika załamania ośrodka; oblicza kąt graniczny;
  7. opisuje działanie światłowodu jako przykład wykorzystania zjawiska całkowitego wewnętrznego odbicia;
  8. opisuje jakościowo związek pomiędzy dyfrakcją na szczelinie a szerokością szczeliny i długością fali;
  9. analizuje zdolność rozdzielczą przyrządów optycznych w kontekście zjawiska dyfrakcji;
    10.
  10. stosuje zasadę superpozycji fal; wyjaśnia zjawisko interferencji fal; podaje warunki wzmocnienia oraz wygaszenia się fal;
  11. analizuje jakościowo zjawisko interferencji wiązek światła odbitych od dwóch powierzchni cienkiej warstwy;
    12.
  12. opisuje zależność przestrzennego obrazu interferencji od długości fali i odległości między źródłami;
  13. analizuje efekt Dopplera dla fal w przypadku, gdy źródło lub obserwator poruszają się znacznie wolniej niż fala; podaje przykłady występowania tego efektu dla fal dźwiękowych i elektromagnetycznych;
  14. rozróżnia fale poprzeczne i podłużne; opisuje światło jako falę elektromagnetyczną poprzeczną; rozróżnia światło spolaryzowane i niespolaryzowane; analizuje polaryzację światła po przejściu przez polaryzator, wynikającą z poprzecznego charakteru fali elektromagnetycznej;
  15. opisuje jakościowo zjawisko polaryzacji światła przy odbiciu;
    16.
  16. opisuje obraz powstający po przejściu światła przez siatkę dyfrakcyjną; stosuje do obliczeń związek między kątem dyfrakcji, stałą siatki i długością fali;
  17. opisuje jakościowo zależność ogniskowej soczewki od jej krzywizny oraz współczynnika załamania; stosuje do obliczeń pojęcie zdolności skupiającej wraz z jej jednostką;
  18. rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki; stosuje do obliczeń równanie soczewki;
  19. opisuje przykłady zjawisk optycznych w przyrodzie; miraże, czerwony kolor zachodzącego słońca, zjawisko Tyndalla;
    20.
  20. doświadczalnie:
    1. obserwuje zmiany natężenia światła po przejściu przez dwa polaryzatory ustawione równolegle i prostopadle , których osie polaryzacji tworzą różne kąty,
    2. obserwuje zjawisko dyfrakcji fali na szczelinie,
    3. obserwuje zjawisko interferencji fal,
    4. demonstruje rozpraszanie światła w ośrodku,
    5. wyznacza wartość współczynnika załamania światła z pomiaru kąta granicznego,
    6. bada związek między ogniskową soczewki a położeniami przedmiotu i obrazu.
XI. Fizyka atomowa.
Uczeń:
  1. analizuje na wybranych przykładach promieniowanie termiczne ciał i jego zależność od temperatury;
    2.
  2. opisuje dualizm korpuskularno-falowy światła; stosuje pojęcie fotonu oraz oblicza jego energię;
  3. opisuje powstawanie promieniowania rentgenowskiego jako promieniowania hamowania; oblicza krótkofalową granicę widma promieniowania rentgenowskiego;
    4.
  4. rozróżnia widma emisyjne i absorpcyjne gazów; interpretuje linie widmowe jako skutek przejść między poziomami energetycznymi w atomach z emisją lub absorpcją kwantu światła; rozróżnia stan podstawowy i stany wzbudzone atomu;
  5. analizuje seryjny układ linii widmowych na przykładzie widm atomowych wodoru;posługuje się wzorem Rydberga;oblicza różnice energii pomiędzy poziomami energetycznymi w atomie wodoru;
  6. posługuje się pojęciem pędu fotonu; stosuje zasadę zachowania energii i zasadę zachowania pędu do opisu emisji i absorpcji przez swobodne atomy; opisuje odrzut atomu emitującego kwant światła;
  7. opisuje zjawiska jonizacji i fotoelektryczne i fotochemiczne, jako wywołane tylko przez promieniowanie o częstotliwości większej od granicznej;
  8. opisuje jakościowo obraz dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego na kryształach;
    9.
  9. opisuje zjawiska dyfrakcji oraz interferencji elektronów i innych cząstek; oblicza długość fali de Broglie’a poruszających się cząstek;
  10. doświadczalnie: obserwuje widma atomowe za pomocą siatki dyfrakcyjnej.
XII. Elementy fizyki relatywistycznej i fizyka jądrowa.
Uczeń:
  1. wskazuje niezależność prędkości światła w próżni od prędkości źródła i prędkości obserwatora; opisuje względność równoczesności;
  2. posługuje się związkiem między energią całkowitą, masą cząstki i jej prędkością; posługuje się pojęciem energii spoczynkowej;
  3. opisuje równoważność masy i energii spoczynkowej;
  4. wskazuje prędkość światła w próżni jako maksymalną prędkość przekazu energii i informacji;
  5. posługuje się pojęciami: pierwiastek, jądro atomowe, izotop, proton, neutron, elektron; opisuje skład jądra atomowego na podstawie liczby masowej i atomowej;
  6. zapisuje reakcje jądrowe, stosując zasadę zachowania liczby nukleonów i zasadę zachowania ładunku;
  7. stosuje zasadę zachowania energii do opisu reakcji jądrowych; posługuje się pojęciem energii wiązania;
  8. oblicza dla dowolnego izotopu energię spoczynkową, deficyt masy i energię wiązania;
  9. wymienia właściwości promieniowania jądrowego; opisuje rozpady alfa, beta (β+, β–);
  10. posługuje się pojęciem jądra stabilnego i niestabilnego; opisuje powstawanie promieniowania gamma;
  11. opisuje przypadkowy charakter rozpadu jąder atomowych;
  12. opisuje rozpad izotopu promieniotwórczego; posługuje się pojęciem czasu połowicznego rozpadu; oblicza liczbę jąder izotopu promieniotwórczego, które pozostają w próbce po dowolnym czasie; opisuje zasadę datowania substancji na podstawie węgla 14C;
  13. wskazuje wpływ promieniowania jonizującego na materię oraz na organizmy żywe;
  14. wymienia przykłady zastosowania zjawiska promieniotwórczości w technice i medycynie;
    15.
  15. opisuje reakcję rozszczepienia jądra uranu 235U zachodzącą w wyniku pochłonięcia neutronu; podaje warunki zajścia reakcji łańcuchowej;
  16. opisuje zasadę działania elektrowni jądrowej oraz wymienia korzyści i niebezpieczeństwa płynące z energetyki jądrowej;
    17.
  17. opisuje reakcję termojądrową przemiany wodoru w hel zachodzącą w gwiazdach;
    18.
  18. wskazuje reakcję termojądrową przemiany wodoru w hel jako źródło energii gwiazd; analizuje reakcję termojądrową na podstawie podanego schematu reakcji;
    19.
  19. opisuje elementy ewolucji gwiazd; omawia supernowe i czarne dziury;
    20.
  20. opisuje kreację lub anihilację par cząstka-antycząstka; stosuje zasady zachowania energii i pędu oraz zasadę zachowania ładunku do analizy kreacji lub anihilacji pary elektron-pozyton.
    21.